Sjoerd Wouda, arbocoördinator NWO-I, over de noodzaak en de opbrengst van goede arbeidsomstandigheden

De medezeggenschap in

Sjoerd kent NWO-I van binnen en van buiten. Hij startte 24 jaar geleden als software engineer bij AMOLF. Het onderzoek dat steeds veranderde maakte het werk aan de ondersteunende software lang interessant, maar uiteindelijk was hij toe aan een nieuwe uitdaging. Naast zijn reguliere werk was hij lid van de ondernemingsraad van AMOLF en van de centrale ondernemingsraad (COR) van de Stichting FOM, waar AMOLF destijds onder viel. FOM ging op in NWO en tijdens deze transitie was Sjoerd voorzitter van het overleg tussen alle bij de transitie betrokken ondernemingsraden, NWO, FOM, NIOZ, CWI en ook toen nog ZonMw. “Daar was ik regelmatig fulltime mee bezig”, blikt hij terug. “Na de transitie werd ik ook voorzitter van de COR NWO. Dat heb ik een termijn gedaan, waarna ik moest stoppen omdat mijn maximale acht jaar aaneengesloten deelname aan de medezeggenschap erop zaten.” Omdat het werk in de medezeggenschap hem zo goed beviel oriënteerde hij zich op een functie die daar raakvlakken mee had. Sjoerd: “Ik had affiniteit met arbo en vanuit mijn rol in de ondernemingsraden had ik contact met arbocoördinatoren. Wat ik mooi vind van werken aan arbo? Dat ik eraan bijdraag dat collega’s veilig en prettig werken.”  

48 risicogebieden

Twee jaar geleden, aan het begin van corona, kwam de functie van arbocoördinator bij NWO-I vrij. Sjoerd solliciteerde, werd aangenomen en in het diepe gegooid: corona zorgde voor een compleet andere werksituatie. Hij blikt terug: “De belangrijkste vraag was steeds hoe medewerkers veilig konden werken en hoe NWO-I de COVID-19-richtlijnen van de overheid kon vertalen naar de instituten en het bureau. In het begin van de pandemie was het vooral lastig informatie te vinden voor gefundeerde adviezen. We hielden ons bezig met het voorkomen van legionella, hoe om te gaan met besmettingen, of we wel alcohol voor desinfectie konden gebruiken, dat staat namelijk op de lijst met kankerverwekkende middelen, en alles wat zich verder voordeed.” Hoe ziet post-corona de werkdag van een arbocoördinator eruit? Sjoerd: “Ik zorg dat overleggen lopen, dat er werkgroepen rondom bepaalde thema’s starten en bijvoorbeeld dat NWO-I profiteert van expertise bij andere organisaties. Zo hebben we recent een werkgroep ingericht voor het selecteren van een methode voor incidentenonderzoek die we overal binnen NWO-I gaan gebruiken. In samenwerking met arbocoördinatoren van academische ziekenhuizen en universiteiten bekijken we hoe we digitale voorlichting en training optimaal kunnen organiseren. Uit een eerste inventarisatie bij alle NWO-I onderdelen kwamen 48 risicogebieden naar voren, variërend van beeldschermwerk, duiken, explosieven, chemicaliën tot ongewenst gedrag. Elk risicogebied moet in beleid zijn ondervangen en er moeten maatregelen voor genomen zijn. Binnen de NWO-I organisatie houden veel collega’s zich daarmee bezig.”

Bewust van de risico’s

Als voorbeeld noemt Sjoerd het beleid voor de omgang met intense lichtbronnen, zoals lasers. Bij gebruik van lasers is er zonder maatregelen een vrij groot risico op schade aan ogen. Sjoerd: “Samen met de laserdeskundigen van de instituten hebben we in een kaderbeleid vastgelegd wat een instituut moet organiseren. Bijvoorbeeld dat een laseropstelling pas in gebruik genomen kan worden nadat een laserspecialist daar advies over heeft uitgebracht en welke acties nodig zijn als er iets misgaat. Alles wat we binnen het brede arbo werkveld doen is erop gericht de risico’s zoveel mogelijk te beperken. Elke arbocollega bij een instituut zorgt ervoor dat gebruikers goed zijn opgeleid, dat ze zich bewust zijn van de risico’s en heel serieus de veiligheidsmaatregelen blijven volgen. Mede door deze preventie is het aantal incidenten gelukkig klein.”    

Victim blaming

Sjoerds eigen expertise is de psychosociale arbeidsbelasting (PSA). Hij volgde de opleiding tot Arbeids- en Organisatiedeskundige. “Het risico van verminderd welzijn van medewerkers is moeilijker vast te pakken dan de gevaren van het werken met een slijptol. Er is door de perikelen bij The Voice en Ajax nu veel aandacht voor ongewenst gedrag in organisaties, en dat is meer dan terecht.” In de Arbocatalogus wordt het hoofdstuk over PSA, met daarin seksueel grensoverschrijdend gedrag, sinds vorig jaar al herschreven, ook op hoe om te gaan met slachtoffers die ongewenst gedrag melden. Sjoerd: “Er moet veel meer bewustzijn komen over victim blaming. Victim blaming houdt in dat de omgeving het slachtoffer ervan beschuldigt zelf verantwoordelijk te zijn voor ongewenst gedrag. Dat kan direct als in: ‘Ja, dan had je maar niet zo’n kort rokje moeten dragen.’ Maar ook indirect door het slachtoffer te pushen een melding te doen. Slachtoffers zijn vaak bang voor de reactie van hun omgeving en daarom terughoudend in het aankaarten van ongewenst gedrag. Als leidinggevende moet je weten hoe je om moet gaan met de melding en met de reactie van de omgeving. Onderzoek in academia wijst uit dat de risico’s op ongewenst gedrag groot zijn. Dat zal in onze organisatie niet anders zijn. Ik vind dat alle leidinggevenden een training moeten krijgen op adequaat hiermee omgaan.” 

Machtsrelaties

Ongewenst gedrag strekt verder dan seksueel grensoverschrijdend gedrag. Het gaat ook over machtsrelaties tussen leidinggevenden en medewerkers, en tussen collega’s op hetzelfde niveau. Sjoerd zegt dat slachtoffers van misstanden die jaren voortduren ook heel lang moeten herstellen. De verplichte Risico-inventarisatie en Evaluatie (RI&E) kan blootleggen wat op dit gebied speelt en welke maatregelen nodig zijn. Hij vindt dat de top van een organisatie de noodzaak van een gezonde bedrijfscultuur moet inzien en uitstralen: “Als je bijvoorbeeld je medewerkers altijd in de avonduren en weekends mailt en vragen stelt, dan geef je daarmee impliciet aan dat je antwoord verwacht en hun vrije tijd niet respecteert. Promovendi hebben een afhankelijkheidsrelatie met hun promotor, want deze bepaalt een belangrijk deel van hun toekomst. Degenen die een machtspositie hebben, moeten zich dit realiseren. Ze hebben bovendien een voorbeeldrol voor jonge wetenschappers.”  

Hybride werken

Nu alle corona-maatregelen afgeschaft zijn, dient zich een nieuwe situatie aan: het hybride werken. Volgens de Arbowet zijn werkgevers verplicht te zorgen voor een veilige en gezonde werkplek. Dat geldt ook voor de thuiswerkplek. Sjoerd: “Het grootste risico van thuiswerken is dat mensen werken in een niet-ergonomische situatie en lichamelijke klachten krijgen. Een ander risico is het gevaar van ‘loskomen van de organisatie’. Mensen die niet weten waar ze aan toe zijn, het contact met collega’s verliezen en daar stress van krijgen. Ook voor leidinggevenden ontstaat een nieuwe situatie, want hybride werken vergt een nieuwe manier van leidinggeven, die toch ook weer anders is dan toen we tijdens de lockdowns allemaal verplicht thuis zaten. Als arbodeskundigen gaan we hier vinger aan de pols houden, want er zijn wellicht passende maatregelen nodig. Voor alles in mijn werk geldt dat het voorkomen van ongewenste situaties aan de voorkant in latere instantie tot minder uitval leidt. Uitval van medewerkers zorgt voor veel leed en jaagt de organisatie op kosten. Goede arbeidsomstandigheden dragen bij aan gezonde en blije collega’s.”

Wie is Sjoerd Wouda privé?

Sjoerd Wouda (46) woont in Zaandijk met zijn echtgenote en twee pubers (18 en 15). In zijn vrije tijd doet hij aan stijldansen. Hij klust graag in huis en is een fan van Lego 18+.

Meer weten over arbo bij NWO-I? 

Meer weten over arbo binnen NWO-I? Kijk dan op deze pagina: Arbeidsomstandigheden voor medewerkers NWO-I - NWO-I

Tekst: Anita van Stel
Nieuwsbrief Inside NWO-I, april 2022
Op de NWO-I website vind je het archief van de nieuwsbrief Inside NWO-I.