“Nikhef is een powerhouse van technologische en wetenschappelijke kennis”

Op de dag van dit interview met Jorgen D'Hondt heeft het instituut net een belangrijke dag achter de rug. Op 12 februari werd bekend gemaakt dat de onderzeese telescoop KM3NeT een neutrino met de hoogste energie ooit heeft gemeten. Een doorbraak in de deeltjesfysica die is opgepikt door verschillende nationale en internationale media. "Bij de presentatie gisteren hadden we rond de tweehonderd mensen in huis. Dat belooft veel voor een telescoop die officieel nog in aanbouw is. Voor mij als nieuwe directeur een heel bijzonder moment."

Gefeliciteerd met het KM3NeT-nieuws en met de met de nieuwe baan! Hoe zijn de eerste maanden als nieuwe directeur geweest? 

"Er is veel gebeurd de afgelopen maanden, het was echt een rollercoaster. Ik hoorde het goede nieuws dat ik was aangenomen bij Nikhef in een drukke periode op de Vrije Universiteit Brussel, waar ik directeur was van het Interuniversitair Instituut voor Hoge Energieën. Het conferentieseizoen was in volle gang. Ik heb daar op de dag af 25 jaar gewerkt, dus het was toch een stap. Met mijn hart was de overgang naar dit prachtige instituut vrij snel gemaakt, maar ik merkte dat ik met mijn hoofd de overgang nog even moest maken. Gelukkig had ik voor die zomer met mijn gezin een vakantie naar de Noorse fjorden gepland. Dat gaf me de rust en ruimte in mijn hoofd om vooruit te kijken, naar een prachtig instituut vol ambitie en met geweldige mensen. Ik denk dat ik daar de rust heb gevonden om ook de overstap met mijn hoofd te maken. 

En mijn eerste maanden als directeur waren heel goed! Ik voelde heel sterk het vertrouwen vanuit de organisatie, het directieteam en de mensen. Ik ben begonnen te kijken waar de uitdaging ligt: niet te snel op alle lopende 'brandjes' springen, maar ook kijken naar de lange termijn, vijf of vijftien jaar vooruit. Om ook in 2040 een mooi portfolio te hebben, dat is een van mijn doelstellingen.  

Vooruitkijken doe ik niet door in een ivoren toren te gaan zitten en een boek te schrijven over de toekomst, maar vooral door te kijken naar de mensen: de vele talenten binnen Nikhef en waar we eventueel nieuwe talenten moeten aantrekken. Hoe kun je ervoor zorgen dat alle Nikhef'ers zich op de juiste manier kunnen ontwikkelen richting de toekomst?
Als je op Nikhef komt werken is het inherent aan de baan dat je over een aantal jaar misschien een ander specialisatiegebied hebt. Veel mensen die hier werken voelen zich daardoor ook aangetrokken. Nikhef is een powerhouse van technologische en wetenschappelijke kennis. Als dat powerhouse zelf niet evolueert zullen we geen impact hebben. Voor nu zie ik bijvoorbeeld veel ontwikkeling en kansen op het gebied van enerzijds machine learning en AI (Artificial Intelligence) en anderzijds bij 4D detectoren (positie en tijd) en kwantumtechnologie."

Kun je daar een voorbeeld van geven? 

"Onze instrumenten doen heel gevoelige metingen, waar vaak heel complexe data uit voortkomen. Heel simpel gezegd: als we met AI een betere analyse kunnen doen van die data en daarmee een betere meting kunnen doen, dan hebben we gewonnen. En wie weet kunnen we onze methode dan ook wel toepassen op metingen uit andere sectoren zoals de medische wereld, klimaat en veiligheid. De expertise ervoor hebben we en de talenten zijn er. Ik hoop die ontwikkeling als directeur te kunnen faciliteren."

Waar kijk je nog meer naar uit voor de komende jaren? 

"De Einsteintelescoop is een fantastisch project, waar mijn voorganger Stan Bentvelsen zich enorm voor heeft ingezet. Dat wordt een gigantisch meetinstrument van wereldklasse om zwaartekrachtgolven uit het heelal te meten. Met die telescoop kunnen we zo diep het universum in kijken dat je in wezen kijkt naar het verleden en meer leert over de evolutie van het heelal. We hopen de telescoop in een internationaal samenwerkingsverband te realiseren in het grensgebied van Nederland, België en Duitsland. Dat kan alleen als wetenschappers en technologen uit heel Europa samenwerken, kijk maar naar het voorbeeld van CERN."

Hoe is het om als Vlaming op een Nederlands instituut terecht te komen?

"Wat mij al vrij snel opviel: de Nederlanders hebben fenomenaal veel afkortingen. APK, ov, wij spreken in België gewoon over openbaar vervoer. Ook bij mijn eerste directeurenoverleg was ik overweldigd door de hoeveelheid afkortingen. Maar ik leer het vast gauw genoeg, haha. Ik was gewaarschuwd voor de directere manier van spreken door de Nederlanders, maar dat vond ik erg meevallen. De directheid is niet hard maar geeft wel sneller duidelijkheid. Al met al: het was echt een warm welkom, met open armen en in volledige transparantie. Ik voel dat er veel vertrouwen naar de directie en daarmee naar mij als directeur is en ik voel de vrijheid om beslissingen te mogen nemen. De beste manier om geen fouten te maken is om ook geen keuzes te maken, en dat is natuurlijk onmogelijk. Ik hoop dat ik er negen goede maak en dan is er misschien ruimte voor één foute."

Hoe vind je de samenwerking met de andere NWO-instituten? 

"Ik heb nog niet alle instituten bezocht, maar wel alle directeuren gesproken, we overleggen op regelmatige basis. De samenwerking onder de paraplu van NWO is een enorme kracht voor Nederland om impact te hebben en om gelijk op te lopen met grote landen met soms veel grotere instituten. Het maakt het mogelijk om de ambities van de grote landen te volgen. De samenwerking tussen de instituten vind ik zeer prettig, er is vertrouwen tussen de instituutsdirecteuren om kansen te creëren en open te spreken.
We hebben hier op het Science Park ook een vrijdagmiddagborrel met de andere instituten waarbij we vaak ideeën uitwisselen. De communicatielijnen zijn kort. En ik heb het gevoel dat NWO bereikbaar is om mee te denken over oplossingen. Ik voel vooral samenwerkingszin tussen de instituten, geen competitie."

Wat zijn je plannen voor Nikhef op het gebied van diversiteit en inclusie?

"Op een van mijn eerste dagen bij Nikhef mocht ik mijn eerste speech geven op onze Diversity Day: dat was geweldig. Er waren foodstands met eten uit allerlei culturen, honderden mensen en er werden goede gesprekken gevoerd. Dit blijven we doen en we zetten ruim in op diversiteit en inclusie. Het staat hoog op de agenda, maar het is natuurlijk ook een langetermijnproject. Daarbij moet je ook denken aan wetenschapscommunicatie naar jongeren en kinderen, als wetenschappers van de toekomst. Rolmodellen zijn daarin belangrijk. Ik heb in Vlaanderen samen met een bevriende auteur het kinderboek geschreven 'Van Knal tot Zwijnenstal', waar ik ook de illustraties voor heb ontworpen. Dat was heel leuk; we hebben het bijvoorbeeld ook op scholen gepresenteerd. Mooi om op die manier kinderen te interesseren voor wetenschap."

Wat vind je nog meer leuk om te doen in je vrije tijd, naast kinderboeken schrijven? 

"Haha, nou ik zei het al, ik heb illustraties gemaakt voor het boek en ik houd dan ook erg van tekenen en schilderen. Op vakantie gaan er bijvoorbeeld altijd tekenspullen mee. Daarnaast ben ik, als echt Belg, gek op fietsen. Dat moet ik in Nederland nog wat meer ontdekken, maar dat komt er vast van de komende jaren."

Over Jorgen D'Hondt 

D'Hondt promoveerde in 2003 aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en was sinds 2011 VUB-directeur van het Interuniversitair Instituut voor Hoge Energieën (IIHE) in Brussel. Zijn loopbaan begon met onderzoek naar de eigenschappen van het W-boson met de voormalige LEP-versneller (Large Electron-Positron Collider) op CERN. Vervolgens richtte hij zich op de bouw van de CMS-detector voor de nieuwe LHC-versneller (Large Hadron Collider) en ging hij aan de slag met onderzoek naar top quarks, de zwaarste elementaire deeltjes die we kennen. Ook ontwikkelde hij technieken om de koppeling tussen charm quarks en Higgsdeeltjes te ontdekken.
In de periode tussen 2014 en 2017 was hij voorzitter van de raad van de internationale CMS-samenwerking op CERN. 

Van 2018 tot 2020 was D'Hondt voorzitter van het European Committee for Future Accelerators (ECFA) en speelde hij een vooraanstaande rol in het actualiseren van de Europese strategie voor deeltjesfysica. Hij is regelmatig lid van adviesraden, is te gast op vooraanstaande conferenties en draagt actief bij aan talloze onderwijs- en outreach-activiteiten. 

Tekst: Annemieke Arendsen

Nieuwsbrief Inside NWO-I, maart 2025
Op de NWO-I website vind je het archief van de nieuwsbrief Inside NWO-I.