Strategisch Vernieuwingsfonds: jaarlijks 5 miljoen beschikbaar voor versteviging van de nationale rol van de instituten
NWO-I is in 2024 gestart met het Strategisch Vernieuwingsfonds. Met dit fonds, waarin jaarlijks 5 miljoen euro beschikbaar is, stimuleert NWO-I de instituten om hun nationale rol te verstevigen. Instituten doen een aanvraag voor geld uit het fonds, waarmee zij vervolgens investeren in nieuwe strategische onderzoeksrichtingen, zeer experimentele infrastructuur of riskante transities. Instituutsdirecteuren kunnen ook dit voorjaar weer een aanvraag doen.
NWO-I sprak met Thecla van Wageningen, als beleidsadviseur betrokken bij het fonds, over de betekenis van het fonds voor de instituten. Thecla: "Het fonds is voor de instituten een manier om te laten zien dat ze unieke waarde hebben voor de wetenschap in Nederland".
Strategisch Vernieuwingsfonds, hoe zit het?
"Alle NWO-instituten ontvangen een basisfinanciering van NWO. Dat geld vullen ze daarnaast aan doordat onderzoekers bij onder andere NWO geld kunnen aanvragen voor onderzoeksprojecten, bijvoorbeeld in de open competities of de Veni, Vidi en Vici-beurzen.
Het geld uit het Strategisch Vernieuwingsfonds is nadrukkelijk niet bedoeld voor dit soort onderzoeksprojecten", legt Thecla uit. "Het is echt bedoeld om het instituut zélf, als facilitator van dat onderzoek te versterken. Denk bijvoorbeeld aan infrastructuur, onderzoeksapparatuur of duurzaamheid. Zo gaat ASTRON aan de slag met de verduurzaming van hun onderzoeksinfrastructuur. NIOZ investeert met behulp van het fonds in het opzetten van onderzoek met autonome voertuigen en zorgt zo dat het oceanografisch onderzoek nieuwe inzichten kan krijgen. Zo versterkt het instituut zijn nationale rol".
Waarom is die duurzame inbedding zo belangrijk?
"De doelstelling dat het moet aansluiten bij de strategie en nationale rol van het instituut geeft al aan dat het niet gaat om eenmalige projecten met tijdelijk personeel. Met het fonds stimuleren we het instituut om iets nieuws op te zetten, maar dit moet wel aantoonbaar daarna door het instituut zelf gedragen kunnen worden. Daarvoor is duurzame inbedding nodig. Als het blijft hangen op de kans dat er competitieve financiering verkregen wordt na afloop van het project, kan het een risico zijn dat het project niet meer doorgaat. Instituten kunnen met dit fonds hun bestaande personeel op de projecten zetten, waarmee ze hun taken kunnen verbreden. Dat sluit dan ook weer mooi aan op het Erkennen en Waarderenprogramma."
Waarom is dit Strategisch Vernieuwingsfonds nodig?
"De NWO-instituten vervullen een belangrijke nationale rol. Ze hebben een voorbeeldfunctie en hebben bepaalde unieke faciliteiten, denk aan telescopen, onderzoeksschepen en meetapparatuur. Met dit geld kunnen de instituten dat deel van hun werk doorontwikkelen en zo voorop blijven lopen in hun wetenschapsveld. Het fonds ondersteunt zo de wendbaarheid van de instituten op een manier die niet snel mogelijk is bij een grote universiteit."
Kun je nog iets toelichten over de projecten die dit jaar van start gaan?
"Ik noemde al ASTRON, die hun infrastructuur gaat verduurzamen. Daarnaast is er bijvoorbeeld een mooi project van SRON, dat zich richt op een 'Science Accelerator Hub for Astrophysics': om informatiestromen uit de hele astrofysica te stroomlijnen en ontsluiten. Ze sprongen hiermee in een niche binnen de astrofysica. De evaluatiecommissie vond dat dit de rol van SRON als ondersteunend voor het hele veld benadrukt."
Wat is precies de rol van de evaluatiecommissie?
"De evaluatiecommissie bestaat uit leden van de besturen van de NWO-domeinen (NWO-D: de domeinorganisatie van NWO), die naast hun bestuurswerk ook gewoon een wetenschappelijke baan hebben. De commissie heeft gekeken naar de voorstellen, beoordeelt ze, maar geeft ook suggesties. Het bestuur van NWO-I beslist uiteindelijk.
De evaluatiecommissie was erg enthousiast om op deze manier mee te denken over een klein deel van het strategische beleid van de instituten. Het was natuurlijk niet alleen een beoordeling op wetenschappelijke inhoud, maar juist vooral op beleid en strategie. Het ging verrassend makkelijk om een commissie samen te stellen, mensen wilden dit graag doen. In die zin was het ook een mooie samenwerking tussen NWO-D en NWO-I."
Hoe staat het met de nieuwe voorjaarsronde?
"We werken dit jaar voor het eerst met een vooraanmelding, die we op 8 mei bespraken in het overleg met de instituutsdirecteuren. Dat geeft de aanvragers meer tijd om af te stemmen. Past het binnen de voorwaarden en is er bijvoorbeeld een gezamenlijke aanvraag mogelijk? We hebben de vooraanmeldingen er inmiddels op zitten en de instituten kunnen tot 15 juli hun voorstel indienen. Vorig jaar was het fonds nieuw en moesten we het in korte tijd opzetten, dit jaar hebben we meer tijd genomen, dat geeft de instituten meer voorbereidingstijd."
Hoe was het voor jou in jouw rol als beleidsadviseur om hieraan mee te werken?
"Voor mijn eigen werk op het bureau NWO-I gaf het een mooie inkijk in de plannen en toekomstdromen van de instituten. Het was ook best bijzonder, het gebeurt niet vaak dat je met zes hoogleraren van een commissie om tafel zit om toekomstplannen van de instituten te bespreken. Voor mijn werk is het belangrijk om te weten waar instituten zich op willen profileren, zodat wij in ons gezamenlijk beleid voor NWO-I daar ondersteuning aan kunnen bieden."
Wat wil je de collega's op de instituten nog meegeven?
Het Strategisch Vernieuwingsfonds is een unieke mogelijkheid voor de instituten om naast competitieve projecten ook aan strategische richtingen voor de lange termijn te werken. Hierdoor geven we instituten slagkracht en versterken we de rol van de NWO-instituten.
Tekst: Annemieke Arendsen
Nieuwsbrief Inside NWO-I, mei 2025
Op de NWO-I website vind je het archief van de nieuwsbrief Inside NWO-I.