Print deze pagina

Nieuwe NWO-voorzitter Marcel Levi over het besturen van een organisatie met professionals

"Ik ben als de dirigent van een symfonieorkest."

Met Marcel Levi haalt NWO een opgeruimde can-do-mentaliteit in huis. En iemand die gaat voor optimale samenklank. "Vergelijk NWO met een orkest vol muzikanten die fantastisch vioolspelen, of hobo of harp. Dan is het aan mij om zo'n orkest als geheel mooier te laten klinken dan de optelsom van alle individuele muzikanten."

Marcel Levi is pas vanuit Londen naar Den Haag verhuisd. In Londen stond hij aan het hoofd van zeventien academische ziekenhuizen, hier gaat hij het bestuur leiden van NWO-domeinen en NWO-instituten. Daarnaast is Levi één dag per week als hoogleraar interne geneeskunde verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, waar hij in het AMC ook patiënten behandelt en onderzoek doet. Het klinkt als een ambitieuze combinatie, maar Levi heeft altijd veel tegelijk gedaan. Zijn tempo ligt hoog en het helpt dat hij maar vier uur per nacht slaap nodig heeft. Inside NWO-I maakt kennis met Levi als hij nog maar een week in functie is.

Wat bracht u ertoe om uw mooie positie in Londen te verruilen voor het NWO-voorzitterschap?

Ik was al een beetje aan het nadenken: zal ik nou tot mijn pensioen in ziekenhuizen blijven werken, of zou het leuk zijn om nog iets anders te doen? Wetenschap heb ik altijd superleuk gevonden en ik ben als arts en ziekenhuisbestuurder ook altijd actief wetenschapper gebleven. Dus toen deze gelegenheid zich voordeed, hoefde ik er niet lang over na te denken. Het was precies wat ik zocht.

Waarom vindt u het belangrijk om ook als arts actief te blijven?

Ik vind het werken als dokter gewoon heel erg leuk, het geeft veel voldoening en ook context. Dat laatste is misschien voor het werk voor NWO iets minder relevant dan toen ik ziekenhuisdirecteur was, maar het is nog altijd erg goed om ergens op de werkvloer actief te zijn. Meedoen, horen wat mensen fascineert of frustreert. En arts zijn is nu eenmaal mijn vak.

Het is een rare tijd om kennis te maken met een nieuwe organisatie

Ik heb heel veel kennismakingsgesprekken. Voor een belangrijk deel virtueel, wat ik niet echt heel erg fijn vind. Ik ben ook al een paar dagen op kantoor geweest. Dat helpt. Al zijn er niet veel andere mensen, het maakt me toch vertrouwd met mijn nieuwe werkplek. Het is roeien met de riemen die je hebt. Maar weet je, iedereen zit in dit schuitje. Dus ik ga niet lopen mopperen, het is zoals het is. Tot nu toe lukt het toch aardig om kennis te maken met mensen en mij de dossiers eigen te maken. Vanmiddag ga ik vier NWO-instituten bezoeken op het Science Park. Het zijn korte bezoeken, maar ik kijk er enorm uit naar uit. De komende weken ga ik alle andere instituten ook bezoeken.

Wat zijn uw ambities met NWO?

De afgelopen jaren heeft NWO de transitie gemaakt naar een nieuw soort organisatie. Daar is heel veel energie in gaan zitten. Ik denk dat die transitie zo langzamerhand begint te landen, dus dat is hartstikke goed. Maar nu moeten we de doelen gaan bereiken, die we onszelf met die transitie voor ogen hadden gesteld. Dus ik zou graag iets meer focussen op multidisciplinair en interdisciplinair onderzoek. Want de grote stappen in de wetenschap worden op dit moment gezet op de grensvlakken van disciplines. Dat mensen met elkaar gaan samenwerken en opeens een nieuw perspectief ontdekken. Binnen de disciplines is er ook vooruitgang, maar die gaat langzamer.

Ik vind het ook superbelangrijk dat de wetenschap in Nederland een duidelijk gezicht heeft. Mensen vinden onderzoek vaak wel interessant en spannend, maar zien het toch een beetje als hobby. Ik denk dat we dat perspectief moeten kantelen. Dat men inziet: het kost geen geld, het levert geld op! En nog veel belangrijker: het levert oplossingen voor maatschappelijke problemen. Geld dat naar wetenschap gaat is een investering, en niet een kostenpost. Mensen moeten dat snappen. En dan moeten ze ook begrijpen dat heel veel onderzoek niet morgen een nieuwe accu oplevert, of een kankermedicijn, of een succesvolle sociale interventie, maar misschien wel over een aantal jaren.

Heeft het besturen van ziekenhuizen u lessen geleerd die u ook op een organisatie als NWO kunt toepassen?

Ik werk al 25 jaar in ziekenhuizen en er zijn zeker parallellen. Het belangrijkste is: in ziekenhuizen én wetenschappelijke organisaties draait vrijwel alles om hoe er wordt samengewerkt, hoe er wordt gecommuniceerd. Het is mensenwerk. Dus ik denk dat veel van de lessen die ik heb geleerd ook wel van toepassing zullen zijn op een organisatie als NWO.

Kunt u eens iets noemen?

In organisaties zoals ziekenhuizen, en zoals NWO, staat de professional centraal. Maar er moet wel een balans zijn tussen het individuele belang van die professional en het overkoepelende belang van de organisatie. Die spiegel moet je mensen soms wel eens voorhouden. Als bestuurder ben ik er om ervoor te zorgen dat de onderzoekers hun werk goed kunnen doen. Dat moet worden gefaciliteerd en ondersteund. Dus ik wil dingen op de agenda zetten en mensen ervan overtuigen dat als ze gaan samenwerken met elkaar ze meer voor elkaar krijgen. Ik vergelijk de rol van bestuurder wel eens met die van een dirigent in een symfonieorkest. Dat orkest bestaat uit allemaal muzikanten, die fantastisch viool kunnen spelen of hobo of harp. Maar waar het om gaat is dat het orkest als geheel mooier klinkt dan de optelsom van al die individuele muzikanten. Daarvoor zorgen is de rol van een bestuurder van een professionele organisatie.

NWO is zowel onderzoeksfinancier als beheerder van instituten, terwijl in veel andere landen die functies meer gescheiden zijn. Bestaan daar goede argumenten voor, wat u betreft?

Je kunt daar eindeloos over discussiëren. Elk Europees land doet het een beetje anders. Er is niet echt een gouden standaard. En ik vraag me ook wel eens af hoe belangrijk het is. Er gebeuren nu eenmaal ontzettend leuke dingen bij de instituten en daarvoor moet ergens een begroting zijn, er moet ergens een bestuur zijn, maar het maakt wat mij betreft niet zo ontzettend veel uit waar die bestuurlijke verantwoordelijkheid precies ligt. Ik vind het energieverspilling om daar nou erg lang over te discussiëren. Dat leidt alleen maar af van waar die instituten eigenlijk voor zijn.

Uw voorganger Stan Gielen zei nadrukkelijk dat de instituten hun bestaansrecht ontlenen aan een duidelijke meerwaarde ten opzichte van universiteiten

Daar ben ik het mee eens. Als iemand vraagt: waarom is dit nou een zelfstandig instituut en niet een afdeling bij een goede universiteit, dan moet je daar wel een antwoord op hebben. Het kan ermee te maken hebben dat een instituut onderzoek van verschillende universiteiten bijeen brengt. Of het kan gaan om een discipline die niet makkelijk in te passen is bij een van de Nederlandse universiteiten. Of een instituut heeft infrastructuur die een individuele universiteit nooit in de lucht zou kunnen houden.

Enkele jaren geleden zijn de NWO-instituten samengebracht onder de koepel NWO-I. Hun processen worden onderling steeds meer geharmoniseerd. Sommige instituten zouden zich beknot kunnen voelen in hun vrijheid. Wat is het voordeel voor de instituten dat ze onder de koepel NWO-I zitten?

De instituten zijn er om hartstikke goed onderzoek te doen. En alle rest is alleen maar afleiding: de organisaties eromheen, het geld, de personeelszaken, administratieve procedures. Ik zou als instituut blij zijn als één centrale organisatie jou al dat werk uit handen neemt en het dan efficiënt uitvoert, zodat er niet onevenredig veel geld naar de overhead toe gaat. Dat zou mijn eerste indruk zijn.

Is er nog een boodschap die u wilt meegeven bij deze kennismaking?

Ik wil graag benadrukken dat Nederland het echt waanzinnig goed doet op wetenschappelijk gebied. Waar je ook gaat, iedereen is jaloers op hoe Nederland het heeft geregeld en op de voor een klein land ongekend hoge en goede wetenschappelijke output. Natuurlijk zijn er problemen, die ga ik echt niet bagatelliseren. Maar er gaan dus een heleboel dingen heel goed. Ik vind het prima om te mopperen en te klagen, dat doe ik ook regelmatig. Dat lucht ook lekker op. Maar dat moet niet het enige melodietje zijn dat we kunnen neuriën. We moeten af en toe ook kunnen omkijken en trots zijn op wat we met elkaar bereiken, hebben bereikt en gaan bereiken. Dat geeft ook vaak wat meer energie.

Tekst: Mariette Huisjes
Nieuwsbrief Inside NWO-I, mei 2021

Wie is Marcel Levi?

Marcel Levi (1964) heeft een indrukwekkende staat van dienst. Op 35-jarige leeftijd werd hij hoogleraar Inwendige Geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam, hij heeft ruim 700 wetenschappelijke publicaties op zijn naam en is sinds 2009 lid van de KNAW. Vanaf 2000 was Levi 17 jaar bestuursvoorzitter van het AMC, waar hij de fusie met het VUmc voorbereidde. In 2016 werd hij gerekruteerd als voorzitter van de University College London Hospitals. Per 1 april keerde Levi terug naar Nederland om voorzitter te worden van NWO. Levi treedt als medisch-bestuurlijk deskundige regelmatig op in de media en verzorgt een wekelijkse column in Het Parool.

Confidental Infomation