Sectorbeeld Kennisveiligheid: NWO- en KNAW-instituten op de goede weg

In 2022 hebben de Nederlandse kennissector en de Rijksoverheid gezamenlijk de Nationale Leidraad Kennisveiligheid gepubliceerd. De Leidraad is een gids voor alle kennisinstellingen die te maken hebben met internationale samenwerking en daarbij kansen en (veiligheids)risico's tegen elkaar moeten afwegen. 
Ook de NWO-instituten zijn sindsdien aan de slag gegaan met de implementatie van de richtlijnen uit de Nationale Leidraad Kennisveiligheid.
De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap ziet toe op de implementatie van de Nationale Leidraad en heeft toegezegd om in dat verband een sectorbeeld te laten maken. Het sectorbeeld geeft aan waar de instellingen staan met de uitwerking van het kennisveiligheidsbeleid, welke zorgen zij hebben en hoe ze omgaan met uitdagingen. Het onafhan­ke­lijk onderzoeks- en advies­bu­reau Oberon/Dialogic heeft het maken van het sectorbeeld in opdracht van de minister uitgevoerd. Het sectorbeeld van de onderzoeksinstituten van NWO en KNAW is in juni 2024 naar de Tweede Kamer gestuurd. In de voortgangsbrief kennisveiligheid in hoger onderwijs en wetenschap deelt minister Bruins zijn reactie op het sectorbeeld en reageert hij op de bestuurlijke reactie van de organisaties.

'Open waar  kan en beschermen waar nodig'

In de bestuurlijke reactie laten NWO en KNAW  weten wat er de afgelopen jaren is gebeurd op het gebied van kennisveiligheid en welke knelpunten de organisaties zien. Onder het motto 'open waar het kan en beschermen waar dat nodig is' zijn de instituten aan de slag gegaan met de ontwikkeling en implementatie van kennisveiligheidsbeleid. In lijn met de Nationale Leidraad Kennisveiligheid is er onder andere ingezet op bewustwording, veilige inrichting van de organisatie en het nemen van beschermingsmaatregelen om de ongewenste overdracht van kennis tegen te gaan in internationale samenwerkingsverbanden of tijdens dienstreizen. Zo hebben de instituten een risico- en kwetsbaarhedenanalyse uitgevoerd, hiermee zijn de te beschermen belangen van de onderzoeksinstituten geïdentificeerd en zijn kwetsbaarheiden inzichtelijk gemaakt. Deze analyses hebben bijgedragen aan een toenemend bewustzijn van kennisveiligheid in alle lagen van de organisaties en er zijn naar aanleiding van deze uitkomsten nieuwe beschermingsmaatregelen getroffen.

Het sectorbeeld geeft een goed beeld van de stand van zaken rond het integreren van kennisveiligheid in de onderzoekspraktijk van de instituten eind 2023. Uit het beeld komt naar voren dat de organisaties op alle vier in de Leidraad genoemde onderwerpen (internationale partnerschappen, personeel, fysieke en cyberveiligheid) beleid opgesteld hebben. Dit beleid wordt in de praktijk uitgevoerd  en er is een verbetercyclus geïmplementeerd. Bovendien wisselen beide organisaties regelmatig best practices uit om te profiteren van elkaars expertise en activiteiten. Zo proberen NWO-I en KNAW de implementatie in beide organisaties te versnellen. Een goed voorbeeld daarvan is de bewustwordingscampagne die door de instituten organisatie van NWO is ontwikkeld. Die campagne was doeltreffend en daarom zal de KNAW nog dit jaar eenzelfde campagneformat uitrollen.

Vertrouwen in de kennisinstellingen en doorontwikkeling loket kennisveiligheid

Beide organisaties blijven het kennisveiligheidsbeleid in de toekomst verder ontwikkelen, en zijn blij om in de reactie van de minister op het sectorbeeld te lezen dat hij vertrouwen heeft in de aanpak en uitvoering bij de kennisinstellingen. Dit vertrouwen is essentieel om het huidige draagvlak voor de implementatie van het beleid voor kennisveiligheid te behouden en uit te breiden.

Ook vragen de KNAW- en NWO-instituten aandacht voor het belang van de doorontwikkeling van het Kennisveiligheidsloket. Dit loket biedt hulp aan de instellingen met vragen over kansen, risico’s en praktische zaken rondom internationale samenwerking. Hoewel de instituten het loket erg waarderen, zijn er enkele zorgen over de doorlooptijden van het loket en de kennis over de wetenschappelijke onderzoekspraktijk. De NWO- en KNAW-instituten gaan hier graag over in gesprek met de minister in aanloop naar de door de minister aangekondigde evaluatie van het loket.

Nationale veiligheid en academische waarden

Bij de ontwikkeling van het beleid voor kennisveiligheid blijven de organisaties zich inzetten om aandacht te vragen voor het spanningsveld tussen nationale veiligheid en academische waarde, in het bijzonder gericht op het voorkomen van stigmatisering. De instituten hopen zich hier samen met de minister voor in te zetten. Nederland kan haar kennisveiligheidsbeleid niet alleen ontwikkelen, en zal daarvoor samen met Europa moeten optrekken.

Meer informatie

Lees de voortgangsbrief kennisveiligheid en reactie KNAW en NWO op sectorbeeld op de website van de Tweede Kamer.

Lees het sectorbeeld onderzoeksinstituten KNAW en NWO-I op de website van Rijksoverheid.